روز جهانی کودک
گردآورندگان: لاله محمدی – مهدی آمیزش
امروز، شانزدهم مهرماه، جشنی است برای کودکان ایران. کودکانی که شانزده روز است که به مدرسه میروند، یا آنهایی که در حسرت میز و صندلی و مداد و پاک کن و کیف و کتاب مدرسهاند. روز جهانی کودک را تبریک میگوییم، گرچه این روز نه در همهی جهان و نه برای همهی کودکان جهان روز شادمانی و جشن است.
روز جهانی کودک طبق چندین روایت در تاریخهای مختلف در اقصانقاط دنیا شناخته و اجرا میشود. این روز که به روز همبستگی جهانی کودکان به منظور شناخت هر چه بیشتر هم و تبادل اعتقادات و دیدگاههای فرهنگی یکدیگر شناخته شده میبایست همچون روز جهانی زن ،روز جهانی کارگر و مناسبتهای جهانی دیگر به رسمیت شناخته شود. درهمهی کشورها یک روز به آن اختصاص داده شود. اما متاسفانه یکی از مبهم ترین روزها و مناسبتها ی جهانی میباشد .اینجاست که مفهوم جهانی بودن این روز مورد پرسش قرار میگیرد .
اولین سالهای روز کودک یا روز کودکی به سالهای 1867و 68 برمیگردد. برخی از کلیساها در امریکا اولین روزهای ماه ژوئن هر سال را به این روز اختصاص داده بودند.در سال 1904 نویسنده و فعال حقوق زنان و کودکان سوئدی،الن کی –Ellen key کتابی به نام «سده کودکی» نوشت که در آن ویژگیهای سده پیش رو را برای کودکان پیش بینی کرد. در این کتاب الن کی روی موضوع چگونگی روابط کودک و والدین و تاثیر تنبیه بدنی بر کودکان تاکید کرد. دیدگاههای او حول محور رعایت حقوق کودکان در مراکز آموزشی و خانواده که هرگونه تنبیه و آزار کودکان را رد میکرد میچرخید .
در ترکیه پایه گذاری روز کودک در تاریخ 1920روز تولد آتاتورک پدر ترکیه نوین در تاریخ 24 اوریل بود بطوریکه این روز دیگر پیرو آن فرهنگ مذهبی و کلیسایی نبود .
پس از برپایی نخستین کنفرانس در سوئیس به نام کنفرانس «ژنو» در سال 1925 که با حضور 54کشور تشکیل شد و از ایران نیز نماینده ای از چهره های اصلاحگرای دوره مشروطه به نام میرزا یحیی دولت آبادی شرکت داشت حمایت از کودکان و رسیدگی به نیازهای آنها بیشتر مورد توجه قرار گرفت .
پس از پایان جنگ جهانی دوم که هزاران کودک درگیر فقر ومعلولیت و گرسنگی و رنج شده و هزاران کودک بی سرپرست و بی پناه و بی دفااع در سراسر جهان دچار شدیدترین زخمهای روحی گشتند بار دیگر موضوع کودکان و مسئله امنیت و رفاه و آسایش آنان مطرح گردید و متعاقب آن «مجمع عمومی سازمان ملل متحد» به جهت سرپرستی از کودکان باقی مانده از جنگ در دسامبر ۱۹۴۶ «صندوق بینالمللی اضطراری کودکان سازمانملل» به عنوان یکی از ارگانهای دائمی، شناخته شد. در سال ۱۹۴۹ در نشست سالانه «اتحادیه بینالمللی دموکراتیک زنان» در پاریس، روز اول ژوئن به عنوان روز بینالمللی کودک اعلام و در اتحاد جماهیر شوروی به عنوان روز جهانی کودک انتخاب شد. بعد از آن بسیاری از کشورها از جمله آذربایجان، بلاروس، ویتنام، رومانی، پرتغال و … اوکراین که جمعا ۴۹ کشور شدند به این جمع پیوسته و این روز را در تقویمهای خود به ثبت رساندند. در ایران روز ۸ اکتبر مصادف با ۱۶ مهر و در هند، روز تولد «جواهر لعل نهرو» (۱۴ نوامبر) به عنوان روز کودک نامگذاری شد. پس از آن در سال ۱۹۵۹ «اعلامیه حقوق کودک» و در سال ۱۹۸۹ «کنوانسیون حقوق کودک» به تصویب رسید.
«پیماننامه حقوق کودک» یک کنوانسیون بینالمللی است که: حقوق اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کودکان را بیان میکند. دولتهایی که این معاهده را امضا کردهاند موظف به اجرای تمامی مفاد آن هستند، شکایتهای راجع به آن، به «کمیته حقوق کودک ملل متحد» تسلیم میشود. این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد تائید «مجمع عمومی سازمان ملل متحد» قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ لازمالاجرا شد. تاکنون ۱۹۳ کشور این سند را امضا کرده و در ۱۴۰ کشور اجرا میشود. کودکان در روز جهانی کودک میخواهند این تضاد را یادآور شوند، در حالی که سالانه هزینههای غیرقابل تصوری صرف تولید انواع سلاحهای هستهای و غیر هستهای میشود، کودکان بسیاری از گرسنگی، عدم امکانات بهداشتی، سوء تغذیه و … میمیرند. طبق آمار «سازمان بهداشت جهانی» سالانه سه میلیون کودک زیر پنج سال به خاطر گرسنگی مفرط می میرند. همزمان این آمار نشان می دهد که ۲۵ درصد کل کودکان نیز به دلیل تغذیه نادرست، رشد مناسب ندارند. آثار دیرپای گرسنگی، فقر و مسکنت بر کودکان بسیار بیشتر از آن چیزی است که تاکنون تصور می شد.
بنابر اين مجمع عمومي سازمان ملل؛ اين اعلاميه حقوق کودک را با اين هدف که ايام کودکی توأم با خوشبختی بوده و از حقوق و آزاديهايی که درپی خواهد آمد بخاطر خود وجامعهاش بهرهمند شود، رسماً به آگاهی عمومی ميرساند و از پدران ومادران و زنان ومردان بعنوان افراد جامعه، سازمانهای داوطلب، مقامات محلی و دولتها خواستاراست تا اين حقوق را به رسميت شناخته و درجهت رعايت اين حقوق ازطريق قوانين وساير تمهيداتی که به تدريج و با توجه به ۴ اصل که در « اعلاميه جهانی حقوق کودک مصوب اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد بيستم نوامبر ۱۹۵۹» تدبیر گردیدند، اهتمام ورزند.
ایران، پیماننامه جهانی حقوق کودک را در تاریخ ۱۴ شهریور ماه ۱۳۷۰ (سپتامبر ۵، ۱۹۹۱) امضاء کرد و مجلس در اول اسفند ماه سال ۱۳۷۲ (فوریه ۲۰، ۱۹۹۴) آن را به تصویب رساند. اما بعد از امضای آن در جایی میگوید: «دولت جمهوری اسلامی ایران این حق را برای خود محفوظ میداند که مفاد یا بندهایی از پیماننامه را که در تعارض با قوانین اسلامی و قوانین داخلی باشد، به اجرا در نیاورد». که این امر برای تمامی کشورها صدق میکند. دیریست که در افغانستان، عراق، سوریه، فلسطین، ایران و … کودکان مورد شدیدترین استثمارها از سوی دولتها قرار میگیرند، هنوز جسم و جان میلیونها کودک زیر فشار کار فرسوده میشود، فرصت کودکی کردن و رشد بهنجار از بسیاری کودکان که ناخواسته وارد بازار کار و مورد استثمار جامعه سرمایهداری قرار میگیرند، دریغ میگردد، علیرغم تمامی این تلاشها و تمهیدات از جانب سازمان بینالملل بالاخص یونیسف، همچنان اولین قربانیان جنگ، فقر، گرسنگی و اعتیاد در جهان کودکان هستند، این کودکان هستند که همچنان به دلیل عدم بهداشت و درمان مناسب و محرومیت از تحصیل و آموزش مناسب آسیبهای جبران ناپذیری میبینند. بهره کشی از کودکان در جوامع سرمایهداری و مذهبی مقوله تازهای نیست. آسیبهای جبران ناپذیر کار کودکان و کودکانی که وارد بازار تجارت اسلحه، مواد مخدر و سکس میشوند نیز مقولهی دردناکیست که باید از جانب دولت ها و دولتمردان مدعیِ حقوق بشر و حقوق کودکان مورد رسیدگی قرار بگیرند. بر اساس ماده یک حقوق کودک، کودک به هر انسان کمتر از 18 سال گفته میشود، در حالی که همچنان شاهد اعدام کودکان زیر 18 سال در برخی کشورها بخصوص ایران هستیم.
باشد که روز جهانی کودک بهانهای شود برای اتحادی جهانی به سوی پایان دادن به تراژدی کودکان و رویای کودکی به جهان تمام کودکان بازگردد.
منتشر شده در «رادیو کوچه»